بررسی تآویل عرفانی تفسیر سهل تستری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانش آموخته حوزه علمیه قم و پژوهشگر پژوهشکده ادیان و مذاهب

چکیده

تفسیر تستری از منظر تاریخی به قرن سوم هجری باز می‌گردد که از نزدیک‌ترین تفاسیر قرآن به عصر نزول است. رنگ و لعاب عرفانی و نیز اشتمال آن بر جنبه‌های کلامی و ادبی از سوی دیگر بر اهمیت آن می‌افزاید. مهم‌ترین جنبه این تفسیر، صبغه عرفانی آن است که همواره عارفان و عالمان پس از او به آن توجه داشته‌اند و بر آنان تأثیر گذاشته است. تستری ضمن تأکید بر صبغه عرفانی، از حدیث و لغت نیز بهره برده است. او در کنار توجه به باطن و تأویل عرفانی آیات، و تمرکز بر آن، به مدد قواعد ادبی و احادیث نبوی، تفسیر ظاهری را نیز مغفول نگذاشته است. تأویلات تستری بدون قاعده و معیار نیست. استفاده‌های مکرر از نگاه انفسی در آیات آفاقی و نیز آیات ناظر به روابط بشری نشان از قاعده‌مندی این روش دارد. به دست دادن تبیین رحمانی و اخروی از آیات عذاب و آیات مربوط به دنیا از دیگر قواعد عرفانی است که وی از آن بهره برده است. استفاده از رویکرد موعظه‌ای در ذیل برخی آیات راجع به صبر، رضا و توکل و ... نیز از جمله رویکردهایی است که بعد از وی نیز دنبال شده است. این مقاله با نشان‌دادن ضابطه‌مندی تأویل عرفانی وی، در صدد به دست دادن معیارهایی در این زمینه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of Mystical Esoteric Interpretation of Tustari's Commentary

نویسندگان [English]

  • Ibrahim Noori 1
  • Hamed al-Yamin 2
1 assistant professor of University of Sistan and Baluchistan
2 Graduate of Qom Seminary and researcher of research center for religions and denominations
چکیده [English]

  Tustari's commentary dates back to the third century ('AH') and is one of the closest commentaries of the Quran to the time of its revelation. The mystical taste of this commentary and its theological and literary features adds to its importance. The most important aspect of this commentary is its mystical approach which has always attracted and influenced mystics and scholars after him. Emphasizing on mystical approach, Tustari has used hadith and linguistics. He has not only paid attention and focused on esoteric meaning and mystical esoteric commentary of Quranic verses but also taken into consideration the external commentary, using literary rules and the Prophet's hadiths. Tustari's esoteric interpretations are not devoid of order and criteria. His frequent use of microcosmic look at macrocosmic verses and the verses related to human relationship shows the orderliness of this method. Providing other worldly and merciful interpretation of the verses related to chastisement and this world is another mystical rule used by Tustari. He has used preaching approach under some verses related to patience, contentment and confidence, which has been followed after him. Showing the orderliness and normality of his mystical esoteric interpretation, the present paper seeks to provide some criteria in this regard.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mystical esoteric interpretation
  • Sahl Tustari
  • internal interpretation
  • mystical approach
  • microcosmic verses
  1. ابن عجیبه، احمد بن محمد (1419). البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، قاهره: حسن عباس زکی.
  2. ابن عربی، محیی الدین (1422). تفسیر ابن عربی، تحریر: سمیر مصطفی رباب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  3. الاصبهانی، ابو نعیم احمد بن عبد الله (بی‌تا). حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، تحریر: محمدرضا شفیعی کدکنی، قاهره: دار ام القراء للطباعة و النشر.
  4. آملی، سید حیدر (1368). جامع الاسرار و منبع الانوار، تحریر: هانری کربن و عثمان اسماعیل یحیی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی (انجمن ایران‌شناسی فرانسه).
  5. التستری، سهل بن عبدالله (1423/2002). تفسیر التستری، تحریر: محمد علی بیضون، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
  6. الجیلی، عبد الکریم (1418). الإنسان الکامل (الجیلی)، تحریر: صلاح بن محمد بن عویضة ابو عبدالرحمن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  7. الخالدی، صلاح عبد الفتاح (1416/1996). التفسیر والتأویل فی القرآن، الاردن: دار النفائس.
  8. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412/1992). المفردات فی غریب القرآن، تحریر: صفوان عدنان داوودی، بیروت- دمشق: دار القلم.
  9. سلمی، محمد بن حسین (1369). حقائق التفسیر، تحریر: نصرالله پورجوادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  10. سیوطی، جلال الدین (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: انتشارات کتاب‌خانه آیت الله مرعشی نجفی.
  11. سیوطی، جلال الدین (1421). الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی.
  12. طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  13. عریان همدانی، باباطاهر (1384). دیوان شعر باباطاهر عریان همدانی، تحریر: مهدی الاهی قمشه‌ای، تهران: ارمغان.
  14. فخر الدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب معروف به تفسیر کبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
  15. قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  16. قیصری رومی، داوود بن محمد (1375). شرح فصوص الحکم، تحریر: سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  17. مکی، ابو طالب (1417). قوت القلوب فی معاملة المحبوب، تحریر: باسل عیون السود، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  18. موسوی خمینی، روح‌الله (1418). تنقیح الأصول، تحریر: حسین تقوی اشتهاردی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  19. میبدی، رشیدالدین (1374). کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
CAPTCHA Image