شکوفایی معرفت توحیدی عالم ذر در دنیا بر اساس روایات  

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف دانشگاه مراغه

چکیده

 
معرفت ما به خداوند متعال، ریشه در عوالم قبل از این دنیا دارد و آیات و روایات از معرفتی شهودی صحبت می‌کنند که ما در عالم ذر نسبت به خدا پیدا کردیم. چنین معرفتی در ما تثبیت شده است و با آن معرفت تثبیت‌شده، پا به دنیا گذاشتیم، اما نکتۀ مهم در ارتباط با معرفت توحیدی عالم ذر، فراموشی چنین حادثه‌ای از سوی انسان‌ها است. این معرفت فطری در حالت اضطرار، هنگام شداید و مواجهه با مرگ، ظهور می‌یابد. این معرفت همچنین در حالت اختیار به تذکر فرستادگان الهی، می‌تواند شکوفا شود، آن اتفاق و شهود الهی به یادمان آید و حقیقت معرفت توحیدی در ما ایجاد شود. برای تبیین چگونگی ظهور معرفت توحیدی عالم ذر ابتدا به‌عنوان مقدمات تحقیق، مسائلی چون معرفت فطری عالم ذر در قرآن و روایات، تثبیت معرفت توحیدی در عالم ذر، فراموشی حادثۀ عالم ذر و ضرورت معرفت عالم ذر، بررسی‌شده سپس چگونگی شکوفایی معرفت توحیدی در عالم ذر در دو حالت اضطرار و اختیار، با توجه به آیات و روایات تبیین شده است.

تازه های تحقیق

 

یادآوری معرفت فراموش‌شده برای مؤمن و کافر، در حال اضطرار و هنگام مواجهه با مرگ صورت می‌گیرد و این واقعه اتمام‌حجتی است برای کفار و موجب تزاید ایمان مؤمنین است، ولی نکته مهم، یادآوری معرفت فراموش‌شده در حالت اختیار و از طریق تعالیم انبیاء علیهم‌السلام است و این وظیفۀ انبیاء به‌قدری اهمیت دارد که خداوند آنان را مذکر می‌نامد. بنابراین می‌توان همۀ اعمال و دستورات انبیاء علیهم‌السلام را در راستای ذکر و برای یادآوری آن معرفت فراموش‌شده، دانست. در این مورد صراحتاً در ارتباط با نماز خداوند متعال می‌فرماید: «و أقم الصلاة لذکری» (طه،14) و جالب اینکه نقش شیطان نقطۀ مقابل رسالت انبیاء است؛ زیرا که با وسوسه به انجام شراب و قمار انسان‌ها را هر چه بیشتر در غفلت و نسیان فرومی‌برد و از طرفی شیاطین موجبات نافرمانی کردن انسان‌ها را از اعمالی فراهم می‌آورند که موجب ذکر هستند.

نگاه از این منظر به واجبات و محرمات دینی می‌تواند به‌خصوص برای نسل جوان بسیار جالب و قابل‌تأمل باشد؛ زیرا وقتی که بدانند گوهر معرفت و بازیابی معرفت توحیدی فراموش‌شده درگرو انجام واجبات –به عنوان عوامل ذکر- و ترک محرمات –به عنوان عوامل نسیان و غفلت از آن معرفت- خواهد بود، در انجام اعمال عبادی جدیت بیشتری از خود نشان می‌دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Flourishing of Monotheistic Knowledge of the Pre-Birth World ('Ālam al-Dhar) on the Basis of Islamic Narrations

نویسنده [English]

  • Seyyed Ali Mousavi
Assistant Professor, Department of Islamic Sciences, University of Maragheh
چکیده [English]

Our knowledge of God the Almighty finds its root in the pre-birth world ('ālam al-dhar), and both Quranic verses along with Islamic narrations speak certainly of an intuitive knowledge of God we have acquired from the pre-birth world; such an intuitive knowledge is stabilized within us human beings once we have taken stride in this world. However, the significant point to raise here is the fact that human beings have sunk into oblivion such a great event with regard to the monotheistic knowledge of the pre-birth world: this innate knowledge can be disclosed in two situations of a) severe misfortunes and b) coming-closer death. Moreover, the knowledge can be flourished/remembered when one decides freely to chase the divine messengers' reminder through which one can remember the very divine intuition, and can find the truth of innate monotheistic knowledge within oneself. In order to explain how to reveal the monotheistic knowledge of the pre-birth world, the first step is to shed light of inquiry on such subject-matters as the innate knowledge of the pre-birth world in Quran and Islamic narrations, consolidation of the monotheistic knowledge in the pre-birth world, oblivion of the event of the pre-birth world, necessity of the knowledge of the pre-birth world thereupon this article proceeds with the question of how to explain flourishing of the monotheistic knowledge in the pre-birth world in the two situations of coercion and freedom in light of the Quranic verses and Islamic narrations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Monotheistic Knowledge
  • Pre-Birth World ('ālam al-dhar)
  • Primordial Human Nature (fitra)
  • Covenant (mīthāq)
  • Reminder (tadhakkor)
 
- قرآن کریم. (۱۳۸۸). ترجمه محمد مهدی فولادوند چاپ ششم.  تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى.
- ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق.). لسان العرب. ج 5. تهران: دارالفکر.
- البرقی، احمد بن محمد. (1374 ق.). المحاسن. ج 1. دارالکتب الاسلامیة.
- امینی، عبدالحسین. (1434 ق.). المقاصد العلیّة. قم: دارالتفسیر.
- بیابانی اسکوئی، محمد. (1394). جایگاه عالم ذر و ارواح در فطرت توحیدی انسان. تهران: انتشارات نباء.
- شریف، مرتضی. (1405 ق.). رسائل شریف مرتضی. قم: دار القرآن الکریم.
- شیخ حرّعاملی، محمد بن حسن.(1418 ق.). الفصول المهمّة. ج 1. قم: مؤسسۀ معارف اسلامی امام رضا علیه السلام.
- شیخ مفید، (1413 ق.). المسائل السرویه. قم:  نشر الموتمر العالمی الالفیه للشیخ المفید.
- صفار، محمد بن حسن. (1404ق.). بصائر الدرجات. قم: کتابخانۀ آیت ا... نجفی مرعشی.
- عیاشی، محمد بن مسعود. (1380 ق.). تفسیر العیاشی. ج . 2. قم: المطبعة العلمیة.
- کلینی، محمد بن یعقوب. (1375 ش.). اصول کافی. ج 6. قم: نشر کتابفروشی علمیه اسلامیه.
- مجلسی، محمدباقر. (1404 ق.). بحارالانوار. جج 3، 5، 89. تهران: الوفاء.
- مروارید، حسنعلی. (1418 ق.). تنبیهات حول المبدأ و المعاد. مشهد: آستان قدس رضوی.
- نهج‌البلاغه. (۱۳۷۳). ترجمه سید جعفر شهیدی. تهران: انتشارات علمی-فرهنگی.
 
 
CAPTCHA Image