حدوث نفس انسانی» از دیدگاه فلاسفه اسلامی و سازگاری آن با آموزۀ «عالم ذرّ»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه الاهیات دانشگاه اصفهان

چکیده

در این مقاله ابتدا مهم‌ترین ادله فلاسفه اسلامی برای اثبات حدوث نفس انسانی نقد و بررسی شده است. این ادله با دقت در مقدمات و لوازم، به وسیله اشکال‌هایی جدید و ابتکاری مورد خدشه قرار گرفته و این نتیجه به دست آمده است که هیچ یک از پنج دلیل مذکور قابل اعتماد و استوار نیست. سپس مهم‌ترین آراء مفسران درباره چگونگی و نحوه عالم ذر با تحلیل نقادانه بررسی شده است. به دو نظریه، علاوه بر اشکال‌های محمدحسین طباطبایی، اشکال‌های جدیدی وارد شده است و هر یک از دو نظریه دیگر (که یکی از آنها نظریه مختار محمدحسین طباطبایی است) با اشکال‌هایی ابتکاری ابطال شده است. پس از ابطال هر چهار نظریه، نظریه‌ای ابداعی توسط نگارنده طرح شده است. از آنجاکه این نظریه (همانند بسیاری از آراء دیگر) مستلزم حدوث نفس انسانی نیست، این نتیجه به دست آمده است که هرچند به دلیل بطلان مهم‌ترین ادله اثبات نظریه حدوث نفس انسانی نمی‌توان به آن نظریه قائل شد، اما اعتقاد به عالم ذر نیز با آن نظریه منافاتی ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The "Creation of the Human Soul" from the Viewpoint of Muslim Philosophers and its Compatibility with the Idea of the "World of Pre-existence"

نویسنده [English]

  • 'Ali Arshad Riyahi
چکیده [English]

In this paper the most important arguments of Muslim philosophers in supporting the createdness of the human soul are examined. We will criticize five arguments by some new objections and show that none of them is reliable and unquestionable. Then we go through the most important views of exegetes on the nature of the world of pre-existence (the world of Zarr) and criticize them. Two of these views are criticized by some new objections and two other views, one of which is the idea of Tabtabai, are rejected by a new method as well. Rejecting all four views, the author has offered a new initiative theory. Since his theory, like many others, doesn’t entail the createdness of the human soul, we can believe in the world of pre-existence even if the createdness of the human soul is rejected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • soul and body
  • createdness and pre-eternity
  • material and immaterial
  • reality and tenuity
  • direct and acquired knowledge

مراجع

  1. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، بی‌تا، الاهیات شفاء، راجعه و قدم له: ابراهیم مذکور، بی‌جا.
  2. -------  ، 1375، الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه، ج3.
  3. باربور، ایان، 1374، علم و دین، بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  4. جعفری، محمد‌تقی، بی‌تا، جبر و اختیار، قم، مرکز انتشارات دار التبلیغ اسلامی قم.
  5. رازی، فخر‌الدین، 1990 (1410)، المباحث الشرقیه، بیروت، تحقیق و تعلیق، محمد المعتصم بالله البغدادی، دار الکتاب العربی، ج1.
  6. رحیمیان، سعید، 1381، فیض و فاعلیت وجودی از فلوطین تا صدرالمتألهین، قم، بوستان کتاب.
  7. سیدان، جعفر، بی‌تا، سلسله مباحث عقاید سنخیت، عینیت یا تباین، مرکز نشر آثار آیت الله سید جعفر سیدان، بی‌جا.
  8. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 1419 (1999) الحکمه المتعالیه (الاسفار الاربعه)، بیروت، انتشارات دار احیاء التراث العربی، الجزء الثانی من السفر الاول (جلد1) و الجزء الثانی من السفر الثالث (جلد7).
  9. طباطبایی، محمد‌حسین، 1417، نهایه الحکمه، تعلیق: عباس علی الزارعی سبزواری، مؤسسه نشر اسلامی.
  10. عبودیت، عبد‌الرسول، 1378، هستی‌شناسی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  11. قدردان قرا‌ملکی، محمد‌حسن، 1375، اصل علیت در فلسفه و کلام، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  12. مروارید، حسنعلی، 1418، تنبیهات حول المبدأ و المعاد، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  13. مصباح یزدی، محمد‌تقی، 1378، آموزش فلسفه، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی.
  14. -------  ، 1375، دروس فلسفه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  15. موسوی، سید محمد، 1382 (1424)، آیین اندیشه، تهران، انتشارات حکمت.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار