نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فلسفه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی, تهران، ایران
2 دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران
چکیده
تازه های تحقیق
نتیجه
پرسش اصلی این بود که از منظر حکما و متکلمان مورد نظر قوای نظری و عملی موجود در نفس ناطقۀ انسانی چه نقش و تأثیری در نظام تشریعی حقوق و تکالیف انسان دارند؟ و به بیان دیگر، یافته‌های انسان‌شناسانۀ تکوینی در حوزۀ قوای عقل نظری و عملی چه دخالتی در ترسیم نظام هنجاری و تشریعی دارند؟ و خداوند بر اساس چه انسان‌شناسیِ معرفتی و رفتاری، نظام حقوق و تکالیف انسان‌ها را مقرّر کرده است؟
در نتیجۀ این پژوهش مختصر معلوم شد که اولاً، تصویر و تبیین متکلمان و حکمای منظور، از قوای نظری و عملی انسان عمدتاً، همان تعریفی است که حکمای مشائی از این قوا داشته‌اند؛ ثانیاً، بر اساس بیان ابن سینا و شرح محقق طوسی بر عبارات او، عقل یا قوّۀ نظری در نفس آدمی وظیفۀ شناساییِ هست و نیست‌ها و به عبارتی حقایق و مقولات هستی را بر عهده دارد و عقل یا قوّۀ عملی در ابتدا بر پایۀ داده‌های هستی‌شناسانۀ عقل نظری قواعد کلی حسن و قبح و باید و نباید‌های هنجاری را استنباط می‌کند و سپس آنها را بر فروعات و مصادیق جزئی تطبیق کرده و با استفاده از قوّۀ اختیار و اراده و ابزار‌های تحریکی‌ای که در اختیار دارد آنها را به اجرا در می‌آورد؛ ثالثاً، حق‌های انسانی بر محور حق اصلی که انسان نسبت به رسیدن به هدف و غایت خویش دارد، شکل می‌گیرد و بدون شناسایی حقایق وجود انسان و جهان، هدفمندی انسان و ماهیت غرض خداوند از خلقت او و هدف انسان از زندگی درک نخواهند شد و بدون وجود قوّه و عقل عملی در انسان امکان استنباط حقِّ اصلی انسان و حقوق ناشی از آن و امکان تطبیق و تفریع آن بر موارد جزئی و ترتیب اثر دادن عملی به آنها وجود نخواهد داشت؛ رابعاً، تکلیف‌ها در زندگی شخصی و مدنی ابزار وصول به حق‌ها هستند و بدون وجود قوای نظری و عملی در وجود انسان، امکان شناسایی، توجیه و اجرای تکالیف برای انسان فراهم نخواهد بود، یعنی اگر عقل نظری و عقل عملی که هر یک جنبه‌‌ای از جنبه‌های عقل محض یا جامع‌‌اند، تکویناً در انسان وجود نداشت، نظام تشریعی حق و تکلیف برای انسان محال بود. از این‌رو، در انسان‌شناسی الهی، انسانِ برخوردار از قوای نظری و عملی با ماهیت و کارکرد‌های پیش‌گفته، متعلَق نظام تشریعی حق و تکلیف‌های هنجاری الهی قرار گرفته است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
One of the intellectual foundations of the human sciences is its human dimension. In defining the normative system and the philosophy of value also, philosophical, verbal, and experimental anthropological findings are very determinative. In this article, which deals with part of this research program, the main question is: what is the role and effect of the theoretical and practical faculties of the rational soul, in the formation of the legal system of rights and human duties? The purpose of this article is to provide an answer to this question; on the one hand, it is linked to philosophical-theological studies, and on the other hand to the philosophy of value, and in particular to ethical and legal values. This review will inevitably be done in an analytical and comparative way. Given the widespread scope of this question, its territory is therefore limited to the view points of the three prominent theoreticiants: Nasir al-Din Tusi, Allamah Hilli, and Mulla Sadra. A logical sequencedictates that, after the problem is firstly explained, its conceptual foundations should be explained, and then the reasons and the circumstances for basing each right and duty on the theoretical and practical faculties of the human soul are separately explained. The result of this study proves that without the the abovementioned faculties in the human soul, the legal system does of rights and responsibilities does not have an external referent and is not justifiable.
کلیدواژه‌ها [English]
)
ارسال نظر در مورد این مقاله