خداباوری و یافته‌های علوم‌شناختی دین:سازگاری یا ناسازگاری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف قرآن و اهل بیت علیهم السلام دانشگاه اصفهان،اصفهان، ایران

چکیده

اوایل قرن بیست و یکم، شاخۀ جدیدی از حوزۀ علوم‌ شناختی به نام «علوم‌ شناختی دین» توجه محققان بسیاری را به خود جلب کرده است. محققان در این شاخه به دنبال بررسی مکانیزم‌های‌ ‌شناختی هستند که باورهای دینی را در انسان تولید یا تقویت می‌کنند. نظریه‌ها و همچنین شواهد تجربی علوم‌شناختی دین‌‌، پرسش‌های فلسفی و الهیاتی بسیاری را به دنبال داشته‌ است. یکی از مهم‌ترینِ این پرسش‌ها این است که آیا این یافته‌ها نشان می‌دهند که باور به وجود خدا‌‌، باوری ناموجّه است؟ پاسخ برخی از فلاسفه به این پرسش مثبت است. به اعتقاد آنها مکانیزم‌های ‌شناختی مورد مطالعه در این حوزه‌‌، تهدیدی علیه خداباوری‌اند. دلایل آن‌ها در این خصوص عمدتاً بر مستعدّ خطا‌ بودن مکانیزم‌های‌ شناختی و همچنین غیرحسّاس‌ بودن این مکانیزم‌ها نسبت به صدق استوار است. هدف ما در این مقاله این است که نشان دهیم که حتی با فرض پذیرش نظریه‌ها و شواهد تجربی علوم‌ شناختی دین‌‌، هیچ یک از این گونه دلایل نمی‌توانند ناموجّه‌ بودن باورهای دینی و به‌ ‌ویژه ناموجّه‌ بودنِ باور به خدا را نشان دهند. استدلال ما در این زمینه‌‌، بر مانعة ‌الجمع نبودن تبیین‌های طبیعی و فراطبیعی و همچنین محدودیت اساسی مکانیزم‌های ‌شناختی استوار است.

تازه های تحقیق

محققان CSR به دنبال کشف و بررسی مکانیزم‌های‌ شناختی هستند که باورهای دینی در انسان را تولید یا تقویت می‌کنند. از نگاه آن‌ها‌‌، مکانیزم‌ شناختی HADD بیشترین نقش را در شکل‌گیری و تقویت باور به خدا در انسان‌ها دارد. مدافعان استدلال‌های تخریبی و تضعیفی‌‌ بر این باورند که مکانیزم‌های شناختی مورد مطالعه در این حوزه‌‌، تهدیدی علیه خداباوری به حساب می‌آیند. آن‌ها از مستعد خطا و در نتیجه، غیر‌ قابل اعتماد‌ بودن این مکانیزم‌ها‌‌، برای توجیه ادعای خود بهره می‌گیرند. در این مقاله نشان دادیم که این دو نوع استدلال‌‌‌، ضعف‌ها و چالش‌های اساسی دارد‌‌؛ از جمله، محدودیت‌های تبیینی CSR در خصوص تولید باورهای دینی خاص را نظر نمی‌گیرند؛ به مانعة‌ ‌الجمع نبودن تبیین‌های طبیعی و فراطبیعی در این خصوص توجه ندارند؛ نقش دیگر عوامل (همچون وحی و نبوت‌‌، فرهنگ و …). را در شکل‌گیری‌‌، تقویت و شیوع باورهای دینی در نظر نمی‌گیرند و از نقش ابزارها و مکانیزم‌های ‌شناختی دیگر در تصحیح خروجی‌های HADD غفلت کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Theism And Cognitive Science of Religion: Compatibility or Incompatibility

نویسنده [English]

  • Sayyed Mahdi Biabanaki
Assistant Professor, Department of Department of Quranic and Ahl Al-Bayt Studies, University of Isfahan, Isfahan,Iran ׀
چکیده [English]

 
From the beginning of the 21st century, a new field of cognitive science called "cognitive science of religion" (CSR) has attracted the attention of many scholars. Researchers in this branch seek to explore cognitive mechanisms that produce or reinforce religious beliefs in man. Theories and empirical evidence of CSR have led to many philosophical and theological questions. One of the most important questions is whether these findings show that belief in the existence of God is unjustified. Some philosophers respond positively to this question. They believe that the cognitive mechanisms studied in this area are a threat to the belief in God. Their reasons for this are largely based on the fact that these mechanisms are prone to substantial error, and the insensitivity of these mechanisms in relation to truth. Our aim in this paper is to show that none of the above reasons can show that religious beliefs are unjustified, especially belief in God. Our argument in this regard is based on the fact that natural and supernatural explanations are not mutually exclusive, and the fundamental limitation of cognitive mechanisms.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Science of Religion
  • Theism
  • Hypersensitive Agency Detection Device
  • Natural
  • Supernatural

مراجع

-  Atran, S. (2002). In Gods We Trust: The Evolutionary Landscape of Religion. New York. Oxford University Press.
-  Barrett, J. (2000). Exploring the natural foundations of religion. Trends in Cognitive Sciences, 4(1), 29-34. https://doi.org/10.1016/S1364-6613(99)01419-9
-  Barrett, J. (2004). Why Would Anyone Believe in God? Lanham. MD. Altamira Press.
-  Barrett, J. (2007a). Cognitive Science of Religion: What Is It and Why Is It? Religion Compass, 1(6), 768-786. https://doi.org/10.1111/j.1749-8171.2007.00042.x
-  Barrett, J. (2007 b). Is the spell really broken? Bio-psychological explanations of religion and theistic belief. Theology and Science, 5(1). Retrieved from https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:7e9f7a9a-4a75-4fcf-999d-7a73e8a1772a
-  Barrett, J.  (2009). Cognitive Science. Religion & Theology. In Believing Primate. Ed. by J. Schloss & M. Murray. New York. Oxford University Press, 76-99.
-  Bloom, P. (2005). Is God an Accident? Atlantic Monthly, 296, 105-112.
-  Boyer, P. (2001). Religion Explained: The Evolutionary Origins of Religious Thought. New York. Basic Books.
-  Clark, Kelly & Barrett, J. (2011). Reidian Religious Epistemology and the Cognitive Science of Religion. Journal of the American Academy of Religion, 79(3), 639-75. https://doi.org/10.1093/jaarel/lfr008
-  Goldman, A.  (2015). ‌ Naturalizing metaphysics with the help of cognitive science. In Oxford Studies in Metaphysics, 9, 171-216.
-  Guthrie, S. (1993). Faces in the Clouds: A New Theory of Religion. New York. Oxford University Press.
-  Lim, D. (2016). Cognitive Science of Religion and Folk Theistic Belief. Zygon, 51(4),  949-965. https://doi.org/10.1111/zygo.12304
-  Murray, M. (2008). Four Arguments that the Cognitive Psychology of Religion Undermines the Justification of Religious Belief. In The Evolution of Religion: Studies. Theories and Critiques. Ed. By J. Bulbulia et. All. Santa Margarita. CA. Collins Foundation Press, 393-98.
-  Murray, M. (2009). Scientific Explanations of Religion and the Justification of Religion Belief. In The Believing Primate. Ed. By J. Schloss & M. Murray. New York. Oxford University Press, 168-77.
-  Rochat, P., Morgan, R., & Carpenter, M. (1997).Young Infants' Sensitivity to Movement Information Specifying Social Causality. Cognitive Development, 12(4), 537-61. https://doi.org/10.1016/S0885-2014(97)90022-8
-  Schloss, J. (2009). Introduction: Evolutionary Theories of Religion. In Believing Primate. Ed. by J. Schloss & M. Murray. New York. Oxford University Press, 1-25.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار