طرحی برای روش‌شناسی مطلوب در فلسفه اولی با تأکید بر آراء اندیشمندان معاصر ایرانی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی، گروه فلسفه، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

2 استاد، گروه فلسفه، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

چکیده

مقاله حاضر درصدد پاسخ به این مسئله است که فیلسوف در پاسخ به مسائل فلسفی باید از چه روش و منابع معرفتی استفاده کند و در به‌کارگیری چه منابع و روش‌هایی محدودیت دارد. پیش‌فرض مقاله در پاسخ این است که میان غایت، موضوع و روش فلسفه رابطه مستقیم وجود دارد، و تعیین روش و منابع معرفتی مورد استفاده در فلسفه تابعی از غایت و موضوع فلسفه است. با ملاحظه موضوع و مسائل مطرح در فلسفه، آشکار می‌گردد که بحث از مشترکات میان موضوعات علوم یا واقعیت‌های گوناگون غایت اصلی فلسفه اولی است. سپس با در نظر گرفتن دو مرحله اساسی در روش‌شناسی علوم، یعنی اولاً طرح مسئله و فرضیه‌پردازی و ثانیاً سنجش و اکتشاف نظریه، به این نتیجه می‌رسیم که در مرحله طرح مسئله فلسفی، شهودهای خاص و همگانی (حسی- وجدانی)، نقل و تجربه (به عنوان زمینه‌ساز)، در کنار تحلیل‌های عقلی نقش دارند؛ اما در ناحیه سنجش و اکتشاف نظریات، باید قائل به تفصیل شد: اگر بر همگانی بودن اثبات‌پذیری مسائل فلسفی تأکید داشته باشیم، نسبت به عوارض وجود، صرفاً تحلیل‌های عقلی و نسبت به مبادی وجود و تقسیمات وجود (ناظر به موضوعات علوم) تحلیل‌های عقلی در کنار شهود، تجربه و استقراء به کار گرفته می‌شود؛ و اگر ارجاع معرفتی به نحو تفصیلی مد نظر نباشد، در هر سه مورد می‌توان در کنار تحلیل عقلی و تجربه، نقل قطعی را نیز به کار گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Plan for the Proper Methodology in First Philosophy with Emphasis on the Views of Contemporary Iranian Thinkers

نویسندگان [English]

  • Reza Eshagi 1
  • Mohammad Fanaei Eshkevari 2
1 Ph.D. Student in Comparative Philosophy, Department of Philosophy, The Imam Khomeini education and research institute, Qom, Iran
2 Professor, Department of Philosophy, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

The main purpose of this article is to answer the question of what methods and resources the philosopher has at his disposal in answering the goals of First Philosophy and in order to achieve philosophical theories, and how much and how to use them properly. In order to answer this question, the present article believes that determining the methods and resources used in First Philosophy is dependent on the purpose and subject of this science, and if the question is to be answered, what sources and methods are allowed for the philosopher to use in answering a philosophical question, the position of the goal, and the subject of philosophy must be carefully examined. It is worth mentioning that as a result of this study, other issues raised in this framework, such as the relationship between intuition, revelation, and experience with First philosophy and the scope of their influence on First Philosophy are also clarified. Therefore, the premise of the article in answer to this question is that there is a direct relationship between the purpose, subject, and method of philosophy, and determining the method and sources of knowledge used in First Philosophy is dependent on the purpose and subject of First philosophy. By considering the subject and issues raised in First Philosophy, the discussion of the commonalities between the subjects of science or various facts is discovered to be the main goal of First Philosophy. And by considering two basic stages in the methodology of sciences: 1) Problem design and hypothesis making, and 2) Assessment and exploration of theory, we come to the conclusion that they play a role alongside rational analysis in the area of philosophical problem design, specific and general intuitions (sensory-internal) transfer and experience. Due to the fact that the discussion of commonalities is related to the multiplicity of subjects and facts, and that multiplicities and facts can be identified through different sources, First Philosophy owes its existence to different sources of knowledge. But in the position of judgment and measurement, in matters related to absolute existence, the only usable source is rational analysis, and in matters related to the principles and divisions of existence that deal with the subjects of science, given that these divisions may reach cases whose study requires the use of intuition or revelation or experience, along with rational analysis; intuition, sense, and experience are also used. Considering the purpose of universality and universal provability requires the impossibility of using narrative methods (albeit definitive) in the study of philosophical issues, the stipulation of certainty in philosophical results and theories will also pave the way for the use of uncertain methods such as incomplete induction in the design of philosophical claims. Therefore, in the field of measuring and exploring theories, it should be considered in detail if we emphasize the universality of the provability of philosophical problems to accidents of existence, only rational analysis (rational intuition) is applied and to the principles of existence and divisions of existence – related to the subjects of science – rational analysis is applied along with intuition, experience, and induction. And if epistemic reference is not considered in detail, in all three cases, in addition to rational analysis and experience, definitive citation can also be used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Methodology
  • First Philosophy (metaphysics)
  • sources of science
  • systematization of science
  • the purpose of First Philosophy
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1400 ق). رسائل ابن‌سینا. قم: انتشارات بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (۱۴۰۴ ق). الشفاء الالهیات. تصحیح: سعید زاید. قم: مکتبه آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی.
‫ارسطو. (۱۳۷۸). مابعدالطبیعه. ترجمه: محمدحسن لطفی. ‌‫تهران: طرح نو.
ایمان، محمدتقی، و کلاته‌ساداتی، احمد. (۱۳۹۲). روش‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان (ارائه مدلی روش‌شناختی از علم اسلامی). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بلیکی، نورمن دبلیو. اچ. (۱۳۹۳). پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی. ترجمه، تدوین، مقدمه و تعلیقات: سید حمیدرضا حسنی، محمدتقی ایمان و سید مسعود ماجدی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حسین‌زاده، محمد. (۱۳۹۴). منابع معرفت. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
‫زاهدی، شمس‌السادات. (۱۳۷۶). تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم‌ها: (مبانی سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
شریفی، احمدحسین. (۱۳۹5). روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی. تهران: آفتاب توسعه.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1382). شرح و تعلیقه صدرالمتالهین بر الهیات شفا (ج. 1). تصحیح: نجفقلی حبیبی و محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1981 م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۳۸۶). نهایة الحکمه. (ج. 1-4). تصحیح و تعلیق: غلامرضا فیاضی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۴۱۶ ق). بدایة ‌الحکمه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
عابدی شاهرودی، علی. (۱۳۹۴). سنجش و اکتشاف. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
عبودیت، عبدالرسول. (۱۳۸۵). درآمدی به نظام حکمت صدرائی (ج. 1). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
فنایی اشکوری، محمد، و دیگران. (۱۳۹۰). درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی (ج. 1). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
قراملکی، احد فرامرز. (۱۳۸۸). روش‌شناسی فلسفه ملاصدرا. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۷۸). آموزش فلسفه (ج. 1-2). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1392). رابطه علم و دین. تدوین: علی مصباح. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1393). تعلیقة علی نهایة الحکمة. قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی. (1376). مجموعه آثار استاد شهید مطهری (ج. 5 و 18). تهران: صدرا.
واسطی، عبدالحمید. (1395). روش‌شناسی استنباط فقهی در سه محورِ مسئله‌شناسی، دلیل‌یابی، قرینه‌یابی. [پایان‌نامه سطح ۴، حوزه علمیه خراسان].
‫یزدان‌پناه، سید یدالله. (۱۳۹1). حکمت اشراق: گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب‌الدین سهروردی (ج. 1). تحقیق و نگارش: مهدی علی‌پور. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
یزدان‌پناه، سید یدالله. (۱۳۹5). تأملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی، دفتر اول: مباحث معرفت‌شناختی و روش‌شناختی‫. قم: کتاب فردا.
CAPTCHA Image