اخلاقِ مبتنی بر طبیعت؛ بررسیِ رهیافت هستی شناختیِ علامه طباطبایی و فینیس

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی المصطفی (ص).

2 استاد فلسفه و کلام دانشگاه قم

چکیده

اخلاقِ مبتنی بر طبیعت، روش فهم سعادت بر اساس ظرفیت‌ها و قوای طبیعی انسان است که در سنت یونانی و به‌ویژه در ارسطو وجود داشته و بعدها در نگرش آکوییناس و سنّت آکویینی دنبال شده است. جان ‌فینیس، که از جمله اندیشمندان معاصر و از پیروان این سنّت اخلاقی بوده، کوشیده است به پیروی از آکوییناس مسیر فهم و تحقق سعادت آدمی را بر اخلاقِ مبتنی بر طبیعت ترسیم کند. علامه طباطبایی نیز دیدگاه‌های اخلاقیِ خود را بر سرشت طبیعی انسان و ظرفیت‌های طبیعی او مبتنی کرده و تقریری از نظریهٔ اخلاقیِ قانون طبیعی را در سنّت اسلامی به تصویر کشیده است. بررسی دیدگاه این دو اندیشمند در بُعد هستی‌شناسیِ ارزش‌ها، نشان می‌دهد که علی‌رغم وجود شباهت‌های چشمگیر، این دو دیدگاه، در نوع رهیافت واقع‌گرایانه و وجودشناسانه و نیز در تعداد، نحوهٔ هستی، و نوع رابطهٔ بین خیرات پایه با یکدیگر متفاوت‌اند. با تحلیل این تفاوت‌ها، به نظر می‌رسد رهیافت علّامه در بُعد وجودشناختیِ نظریهٔ اخلاقیِ قانون طبیعی، از توجیه معقول‌تر و قابل دفاع‌تری نسبت به فینیس برخوردار است. این مقاله می‌کوشد در بُعد وجودشناختیِ مسائل مربوط به نظریهٔ قانون طبیعی، دیدگاه این دو اندیشمند را درباره اخلاقِ مبتنی بر طبیعت تحلیل و بررسی کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Nature-based Ethics: A review of Ontological Approach of Allamah Tabatabaii and Finiss

نویسندگان [English]

  • Rahim Dehghan Simkani 1
  • Mohsen Jawadi 2
1 PhD of studies on religion and researcher of al-Mustafa international research center,
2 professor of Qom University
چکیده [English]

Nature- based ethics is the way of understanding felicity on the basis of man's natural capacities and powers, which had existed in Greek tradition, especially in Aristotelian one, and was later followed in St. Aquinas's attitude and his tradition. John Finiss, one of the contemporary thinkers and followers of this moral tradition, has tried to depict the path of understanding and realization of man's felicity through nature-based ethics, following Aquinas. Allamah Tabatabaii has also based his moral views on man's natural characteristic and capacities and provided an account of ethical theory of natural law in Islamic tradition. Reviewing the views of these two thinkers in terms of ontology of values shows they are different in the type of realistic and ontological approach, and the number, the manner of existence, and the type of relationship between basic goods, despite significant similarities. The analysis of these differences indicates that Tabatabaii's approach in ontological dimension of moral theory of natural law is more reasonable and defensible than that of Finiss. The present paper seeks to review and analyze the views of these two thinkers about the nature based-ethics in terms of ontology of issues related to the theory of natural law. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ontology
  • natural law
  • moral value
  • human nature
  • Tabatabaii
  • Finiss

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: انتشارات سخن، 1381، ج6.
  3. دومین یادنامه علامه طباطبایی (1363). تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی، چاپ اول.
  4. دهقان سیمکانی، رحیم؛ پورتقی، محمدرضا (1393). «نقش انسان‌شناسی در اخلاق بر مبنای تفسیر المیزان»، در: پژوهش‌نامه اخلاق، ش24، ص125-142.
  5. شاکر، کمال مصطفی (1384). ترجمه خلاصه تفسیر المیزان، تهران: اسلام، چاپ سوم، ج3 و 4.
  6. طالبی، محمدحسین (1388). «جدیدترین نظریهٔ قانون طبیعی در بوتهٔ نقد»، در: پژوهش‌های فلسفی- کلامی، س10، ش39، ص61-74.
  7. ------- (1390). قانون طبیعی، قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
  8. طباطبایی، محمدحسین (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا، چاپ دوم.
  9. -------- (1371). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان، چاپ دوم.
  10. -------- (1374). تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم.
  11. -------- (1387). بررسی‌های اسلامی، به کوشش: سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، ج1.
  12. -------- (1388). انسان از آغاز تا انجام، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ دوم.
  13.  طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج6 و 9.
  14.  مک‌ناوتن، دیوید (1380). بصیرتاخلاقی، ترجمه: محمود فتحعلی، قم: انتشارات مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  15.  مور، جورج ادوارد (1385). مبانی اخلاق، ترجمه: غلام‌حسین توکّلی، علی عسگری یزدی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    1. Aquinas, Saint Thomas, Summa Theologica, Christian Denominations Roman Catholic Church Theology, Doctrine. Dogmatics, BX1749.T5.
    2. Cherry, Mark J. (ed) (2009). The Normativity of Nature, Human Goods, Human Virtues, and Human Flourishing, St. Edward’s University Austin, TX, USA.
    3. Craig, Edward (Ed.) (1998). Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0, London and New York: Routledge.
    4. Donnelly, Bebhinn (2007). A Natural Approach to Normativity, Ashgate, Aldershot.
    5. Finnis, John (1980). Natural Law and Natural Rights, Oxford: Oxford University Press.
    6. --------- (1983). Fundamentals of Ethics, Washington: Georgtown University Press.
    7. --------- (1996). “Is Natural Law Theory Compatible with Limited Government?,” in: Robert P. George (ed.), Natural Law, Liberalism, and Morality, Oxford: Oxford University Press.
    8. --------- (1998). Aquinas, Moral, Political, and Legal Theory, USA: Oxford University Press.
    9. --------- (2011a). Intention and Identity, (Collected Essays: Volume II), USA: Oxford University Press.
    10. --------- (2011b). Reason in Action, (Collected Essays: Volume I), Oxford University Press.
    11. Finnis, John; Boyle, Joseph; Grisez, Germain (1987). "Practical Principles, Moral Truth, and Ultimate Ends, Noter Dame Law School, NDLScholarship, Scholarly Works", in: American Journal of Jurisprudence, 32: 99-151.
    12. Griffin, James (1986). Well-Being: Its Meaning, Measurement, and Moral Importance, Oxford: Clarendon Press.
    13. Hume, D. (1998). An Enquiry concerning the Principles of Morals, Tom Beachamp (ed.), Oxford & New York: Oxford University Press.
    14. Keown, John; George, Robert P. (eds.) (2013). Reason, Morality, and Law, The Philosophy of John Finnis, United Kingdom: Oxford University Press.
    15. Lonergan, Bernard (1957). Insight: A Study of Human Understanding, London.
    16. Miller, R. W. (2001). "Moral Realism" in: Becker, Lawrence C. & C. B. Becker (eds.), Encyclopedia of Ethics, Vol. 2, London: Routledge.
    17. Oderberg, David S. (2004). "The Structure and Content of the Good", In: David S. Oderberg and Timothy Chappell, Human Values; New Essays on Ethics and Natural Law, Macmillan division of St. Martin’s Press, LLC and of Palgrave Macmillan Ltd.
    18. Tollefsen, Christopher (2004). "Basic Goods, Practical Insight, and External Reasons", in: Human Values: New Essays on Ethics and Natural Law, Edited by David S. Oderberg and Timothy Chappell, Macmillan division of St. Martin’s Press, pp. 32- 52.
    19. Tuck, Richard; Silverthorne, Michael (eds.) (1998). Hobbes, On the Citizen, Cambridge Texts in the History of Political Thought, Cambridge University Press.

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار